من، دکتر محمدرضا کاظمی، متخصص دردهای ستون فقرات هستم و بارها با این سؤال از طرف بیماران مواجه شدم که “پیاده روی بعد از عمل دیسک کمر بچصورت است ؟” و واقعاً این سؤال، یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌ی ریکاوری بعد از عمله. اما جوابش یه جمله‌ی ثابت نیست.
تیترهای مهم این مقاله
بهترین زمان شروع پیاده‌روی بعد از جراحی دیسک کمر
بهترین زمان شروع پیاده‌روی بعد از جراحی دیسک کمر بستگی داره به نوع جراحی، وضعیت عمومی بیمار، شدت آسیب قبل از عمل و نحوه‌ی انجام جراحی. ولی اجازه بدید از پایه شروع کنیم.
اولین چیزی که باید بدونید اینه که حرکت، بخش جدایی‌ناپذیر درمان بعد از جراحی دیسک محسوب میشه. بر خلاف تصور بعضی‌ها که فکر می‌کنن استراحت مطلق لازمه، ما توی علم پزشکی امروز می‌دونیم که تحرک کنترل‌شده، باعث افزایش گردش خون، کاهش چسبندگی بافتی و در نهایت تسریع بهبوده. یه چیزی که خیلی حواسم نبود اولش این بود که بعضی بیماران وقتی دردشون کم میشه، سریع می‌خوان برن قدم بزنن مثل روزهای قبل، ولی… بدن هنوز اون آمادگی رو نداره.
خب حالا برسیم به اصل ماجرا:
بهترین زمان شروع پیاده‌روی بعد از جراحی دیسک کمر، معمولاً از روز اول یا دوم بعد از عمل (بسته به شرایط خاص بیمار) می‌تونه شروع بشه. البته نه پیاده‌روی طولانی یا سریع. منظورم چند قدم کوتاه با کمک یا بدون کمک، فقط برای اینه که سیستم عصبی و عضلانی وارد فاز بازیابی بشن.
توی اتاق بیمارستان، با راهنمایی پرستار یا فیزیوتراپ. این پیاده‌روی‌های اولیه باید کوتاه، بدون فشار، و در محیط کنترل‌شده انجام بشن. گاهی بیماران فکر می‌کنن چون تونستن چند قدم راه برن، می‌تونن تا سوپرمارکت سر کوچه هم برن! نه، اصلاً. توی هفته اول، هدف فقط حرکت‌دادن آرام بدن و پیشگیری از لخته شدن خونه.
در هفته دوم:
بسته به نظر پزشک، مسیر پیاده‌روی کمی بیشتر میشه. شاید حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه دوبار در روز، البته روی سطح صاف و سفت. فرش ضخیم یا مسیرهای سنگفرش ناهموار؟ نه. تا هفته سوم، اگر مشکلی پیش نیاد و بیمار دردی نداشته باشه، می‌تونیم زمان پیاده‌روی رو به ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برسونیم. یه نکته خیلی مهم اینه که بعد از هر پیاده‌روی، بیمار باید استراحت کنه و بدنش رو بررسی کنه؛ اگه درد یا گزگز یا بی‌حسی برگشت، یعنی فشار بیش از حد بوده.
در ماه دوم:
پیاده‌روی‌ها می‌تونن منظم‌تر و طولانی‌تر باشن. روزی دوبار، هر بار حدود ۳۰ دقیقه. ولی هنوز نباید به پیاده‌روی سریع یا سربالایی فکر کرد. در این مرحله، گاهی بیمارها حس می‌کنن کاملاً خوب شدن و این‌جاست که ممکنه اشتباه کنن. من بارها دیدم که یکی از بیمارانم بعد از هفته چهارم، چون حس بهبودی داشت، با دوستش رفت کوه‌پیمایی و بعد دوباره با درد برگشت مطب.
برای همین تاکید می‌کنم:
بهترین زمان شروع پیاده‌روی بعد از جراحی دیسک کمر به‌معنای شروع تدریجی، با نظارت، و با در نظر گرفتن ظرفیت واقعی بدنه. نه فقط حس خوب لحظه‌ای. از ماه سوم، اگه همه‌چیز خوب پیش رفته باشه، میشه برنامه پیاده‌روی رو نزدیک به نرمال کرد. مثلاً روزی ۴۵ دقیقه تا یک ساعت، البته بدون شیب، بدون کوله‌پشتی، بدون حرکت سریع. در کنار اون، تمرینات کششی ساده و تمرینات تقویتی عضلات شکم و کمر هم اضافه میشه.
حالا چند نکته ساده ولی مهم که از نظر علمی اثبات‌شده هستن:
۱) پیاده‌روی با کفش مناسب انجام بشه. پاشنه بلند؟ ممنوع. دمپایی نرم؟ نه. یه کفش ورزشی ساده با کفی استاندارد.
۲) صاف راه برید، نه با قوز یا بدن خمیده.
۳) حین پیاده‌روی، نفس عمیق بکشید؛ اکسیژن بیشتر یعنی ریکاوری بهتر.
۴) گوشی دست‌تون نباشه، چون موقع نگاه کردن به صفحه، سر و گردن به جلو میاد و این یعنی فشار اضافه روی مهره‌های کمری.
اگه بیمار شرایط خاص مثل دیابت، چاقی یا بیماری‌های زمینه‌ای قلبی-عروقی داشته باشه، طبیعتاً باید مدت پیاده‌روی و زمان شروعش با دقت بیشتری برنامه‌ریزی بشه.
در بعضی موارد هم که جراحی گسترده‌تر بوده (مثلاً لامینکتومی چند سطحی یا فیوژن ستون فقرات)، ممکنه زمان شروع پیاده‌روی کمی عقب‌تر بیفته. فیزیوتراپ‌ها در این مسیر نقش کلیدی دارن. اونا با تست‌های عملکردی می‌تونن به ما نشون بدن که عضلات پای بیمار به تعادل برگشتن یا نه.
در نهایت، پیاده‌روی بعد از جراحی دیسک، نه‌تنها لازمه، بلکه بخش مهمی از برنامه بازتوانیه. ولی مشروط به اینکه تدریجی، حساب‌شده و بر اساس بدنِ هر فرد انجام بشه. پس اگه شما یا یکی از عزیزانتون قراره عمل دیسک انجام بده یا داده، بدونید که این مسیر یه نقشه‌ی دقیق می‌خواد. نه صرفاً یه جفت کفش و اراده برای قدم‌زدن. احترام به محدودیت‌های بدن، رمز واقعی برگشت به زندگی روزمره‌ست. و خب، مراقبت بعد از عمل همون‌قدر مهمه که خودِ عمل. پس از همین حالا برای قدم‌های بعدی‌تون، برنامه‌ریزی علمی داشته باشید.
میزان پیاده‌روی ایمن در هفته اول بعد از عمل دیسک
من و همکارانم بارها در هفته‌های اول بعد از جراحی دیسک، با سؤال تکراری بیمارانم روبه‌رو می‌شیم: «دکتر، الان که از بیمارستان مرخص شدم، می‌تونم راه برم؟ اگه آره، چقدر؟» و راستش جوابش نه یه عدد ثابته، نه یه نسخه برای همه. بیمار پس از جراحی باید از جراح خودش این سوال رو بکنه و به توصیه های جراح توجه بکنه .
میزان پیاده‌روی ایمن در هفته اول بعد از عمل دیسک بستگی به چند عامل مهم داره؛ از جمله نوع جراحی (مثلاً جراحی باز یا لیزری)، وضعیت عمومی بیمار، سن، وزن و حتی خلق‌وخو! ولی بذار با تجربه براتون بگم، معمولاً از روز اول یا دوم، ما اجازه‌ی پیاده‌روی رو می‌دیم، البته در حد چند قدم کوتاه، فقط برای اینکه عضلات بخواب نرن و جریان خون راه بیفته؛ توی راهروی بیمارستان یا داخل اتاق.
نه بیرون، نه پله. یه چیزی که خیلی حواسم نبود اولش این بود که بعضی‌ها فکر می‌کنن چون «اجازه پیاده‌روی» دارن، یعنی می‌تونن روزی نیم ساعت قدم بزنن. نه عزیز دل، هفته اول یعنی نهایتاً ۳ تا ۵ دقیقه در یک نوبت، اون هم دوبار در روز. بدون عجله، بدون درد، بدون فشار. حتماً با کفش مناسب و سطح صاف. اگه بعدش احساس درد یا گزگز کردی، یعنی زیادی رفتی و باید فرداش کمتر راه بری. میزان پیاده‌روی ایمن در هفته اول بعد از عمل دیسک باید تدریجی، کنترل‌شده و با همراهی آگاهی بدنی انجام بشه، نه فقط به حس خوب اون لحظه اعتماد کنیم؛ چون اون حس، گاهی گمراه‌کننده‌ست. پس صبور باش و به بدنت گوش بده. همین.
من بارها دیدم که بیماران، درست وقتی مسیر بهبودی‌شون داره خوب پیش می‌ره، با یه اشتباه ساده توی پیاده‌روی، دوباره به نقطه‌ی اول برمی‌گردن. این اشتباهات معمولاً از ناآگاهی ناشی می‌شن، نه از بی‌احتیاطی. مثلاً یکی از بیمارانم که بعد از جراحی دیسک کمر، خیلی خوب پیش می‌رفت، یه روز خودش تنها رفت خرید، کیسه‌ها رو دست گرفت، مسیر برگشت رو هم سریع‌تر از معمول راه رفت… شبش با درد برگشت.
خب حالا بذار بدون مقدمه بریم سر اصل مطلب:
اشتباهات رایج هنگام پیاده‌روی بعد از عمل دیسک چی هستن؟
اول از همه:
شروع زودتر از موعد؛ بعضی‌ها هنوز بی‌حسی پا کامل برطرف نشده، یا درد موقع نشستن دارن، ولی با خودشون فکر می‌کنن «راه رفتن بهتر از خوابیدنه»، درسته… اما نه وقتی هنوز بدن آمادگی نداره.
دوم:
راه رفتن طولانی در روزهای اول؛ خیلی‌ها به‌جای شروع با چند قدم، از روز اول می‌خوان ده دقیقه پیاده‌روی کنن، اونم بدون استراحت وسط راه!
سوم:
استفاده از کفش نامناسب؛ دمپایی، صندل یا حتی پاپوش خونه! اینا تعادل رو به‌هم می‌زنن.
چهارم:
پیاده‌روی روی سطح شیب‌دار یا ناصاف؛ باغچه، پیاده‌روهای سنگی، پله، همه ممنوع تا زمانی که عضلات کاملاً هماهنگ و متعادل بشن.
پنجم:
قدم برداشتن سریع یا با فشار؛ پیاده‌روی درمانیه، نه تمرین سرعتی! بعضی‌ها وقتی احساس بهبودی پیدا می‌کنن، تند راه می‌رن که «بدنشون گرم شه»، درحالی‌که همین فشار بیش از حد باعث برگشت درد میشه.
اشتباه ششم:
دن قوز کرده یا سر رو به پایین؛ به‌خصوص موقع نگاه‌کردن به گوشی… باعث کشیدگی عضلات پشت و افزایش فشار روی دیسک میشه.
هفتم:
نداشتن زمان‌بندی مناسب؛ مثلاً بدون در نظر گرفتن زمان استراحت، یک‌باره ۲۰ دقیقه راه رفتن بدون توقف، بدن هنوز ظرفیت این مدل تحرک رو نداره.
هشتم:
پیاده‌روی بلافاصله بعد از غذا؛ باعث فشار شکمی، گرفتگی عضلات و در بعضی موارد افزایش درد در ناحیه کمر میشه.
نهم:
عدم توجه به علائم هشداردهنده؛ اگه بعد از پیاده‌روی درد افزایش پیدا کرد، یا حس مورمور و بی‌حسی برگشت، همون‌جا باید متوقف بشید و با پزشک مشورت کنید.
دهمین اشتباه رایج:
تکیه بیش از حد به حس خوب این مورد خیلی مهمه، چون بعضی بیماران وقتی دو روز دردی ندارن، احساس بهبودی کامل می‌کنن و دیگه نه برنامه‌ریزی دارن نه احتیاط، غافل از اینکه درد نداشتن، همیشه نشونه‌ی بهبود کامل نیست.
اشتباهات رایج هنگام پیاده‌روی بعد از عمل دیسک معمولاً در ظاهر ساده‌ن، ولی اثرشون می‌تونه طولانی و آسیب‌زننده باشه. پس به‌جای اینکه فقط بر اساس حس درونی یا حرف اطرافیان تصمیم بگیرید، با پزشک‌تون مشورت کنید، بدن‌تون رو بشناسید و مهم‌تر از همه: صبور باشید. چون ریکاوری واقعی، ترکیبی از آگاهی، حرکت تدریجی، و اجتناب از همین اشتباهاتیه که شاید تو نگاه اول، کوچیک و بی‌اهمیت به‌نظر بیان.
میزان نشستن و ایستادن در کنار پیاده‌روی بعد از عمل دیسک
همیشه به بیمارانم می‌گم که «حرکت خوبه، ولی افراط و تفریطش می‌تونه مشکل‌ساز بشه»
مخصوصاً بعد از عمل دیسک کمر. خیلی‌ها وقتی می‌فهمن که پیاده‌روی مفیده، با خودشون فکر می‌کنن «پس بشینم یا بایستم مشکلی نیست؟» ولی واقعیت اینه که
میزان نشستن و ایستادن در کنار پیاده‌روی بعد از عمل دیسک، خودش یه بخش مهم از روند ریکاوریه، نه صرفاً یه موضوع فرعی.
بذارید یه مثال واقعی بزنم: یکی از بیمارام، خانم ۵۲ ساله‌ای که جراحی دیسک کمر انجام داده بود، توی هفته دوم بعد از عمل، روزی ۲۰ دقیقه پیاده‌روی می‌کرد، ولی بعدش می‌نشست پای تلویزیون، دو ساعت بی‌حرکت. نتیجه؟ درد دوباره برگشت. و خب، اینجا همون جاییه که باید بهش دقت کنیم.
بعد از جراحی، بدن شما هنوز در حال بازسازیه. نشستن طولانی‌مدت، مخصوصاً روی صندلی‌های نرم یا بدون تکیه‌گاه کمری، باعث افزایش فشار بین‌مهره‌ای میشه. حتی اگه حس خوبی دارید، نباید بیشتر از ۳۰ دقیقه بدون تغییر وضعیت بنشینید.
یعنی چی؟ یعنی اگه نشستی، حتماً هر نیم‌ساعت یک‌بار باید بلند شی، چند قدم راه بری، کشش بدی یا موقعیت بدنت رو عوض کنی.
از اون طرف، ایستادن ثابت هم همین مشکلو داره. گاهی بیماران فکر می‌کنن چون نمی‌خوان بشینن، بهتره بایستن. ولی ایستادن طولانی، اونم بدون حرکت یا جابه‌جایی وزن، باعث خستگی عضلات پشتی و فشردگی تدریجی دیسک‌ها میشه. پس چی کار کنیم؟ تعادل. پیاده‌روی؟ عالیه.
اما بعدش یه نشستن کوتاه، روی صندلی استاندارد، با پشت صاف. نه لم دادن رو کاناپه. نه چهارزانو کف زمین. میزان نشستن و ایستادن در کنار پیاده‌روی بعد از عمل دیسک باید طوری تنظیم بشه که نه بدن بی‌تحرک بمونه، نه بیش‌فعال. بهتره از تایمر استفاده کنید. هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه وضعیت عوض شه.
اگه ایستادی، بنشین. اگه نشستی، بایست. و البته، بین اینا پیاده‌روی سبک رو فراموش نکنید. یه چیزی که خیلی حواسم نبود اولش این بود که حتی نشستن درست هم می‌تونه اشتباه باشه، اگه زمانش زیاد بشه. یعنی فرم بدن خوب باشه، ولی چون مدته طولانی تغییرش نمی‌دید، فشار مضاعف به کمر وارد میشه. نکته دیگه؟ موقع نشستن پاها باید کمی جلوتر از بدن باشن، زاویه زانو ۹۰ درجه. تکیه‌گاه کمری حتماً استفاده شه. صندلی چرخ‌دار اداری، بهتر از صندلی‌های چوبی یا مبل‌های نرم عمیقه. اگه خواستید بایستید، وزن‌تون رو روی دو پا به‌تناوب جابه‌جا کنید. بعضیا یه پاشونو روی لبه کوتاه می‌ذارن که کمر در حالت متعادل‌تری بمونه.
و اما موقع تماشای تلویزیون یا مطالعه:
بالش کوچک پشت کمر بذارید. بالش زیر زانو؟ فقط در حالت درازکش، نه نشسته. موبایل استفاده می‌کنید؟ سرتون رو خم نکنید.
گوشی رو بیارید بالا. چون همین خم شدن‌های مداوم، حتی در حد ۱۵ درجه، باعث کشش و فشار روی ناحیه کمری میشه.
این جزئیاته که اهمیت داره، نه فقط اینکه «من امروز چقدر نشستم یا ایستادم». مخصوصاً توی هفته‌های اول، بهتره زمان نشستن از مجموع ۲ ساعت در روز بیشتر نشه. البته به‌صورت تقسیم‌شده، نه پشت‌سر‌هم. زمان ایستادن هم بهتره از ۱۰ دقیقه مداوم بیشتر نشه، مگر اینکه در حال حرکت باشین (مثلاً آشپزی سبک یا راه رفتن داخل خانه).
در کل، هدف ما تو این دوره اینه که بدن در وضعیت دینامیک بمونه، نه استاتیک. یعنی دائم تغییر حالت بده، تا کمترین فشار به دیسک برگرده. چون همین فشارای مداوم، باعث التهاب، تورم و در نهایت بازگشت علائم می‌شن. پیشنهاد من همیشه اینه که یه دفترچه‌ی ریکاوری داشته باشید. بنویسید که چه ساعتی پیاده‌روی کردین، چقدر نشستی، کی استراحت کردی.
اینجوری هم آگاهانه‌تر عمل می‌کنید، هم اشتباهات تکرار نمی‌شن. توی این مدت از پادری نرم استفاده کنین اگه قراره زیاد بایستید (مثلاً تو آشپزخونه). و آخرش اینکه… نه نشستن بدتره، نه ایستادن. مشکل وقتی شروع میشه که یکی‌شو زیاد کنیم و اون‌یکی رو حذف. پس تعادل، تعادل، تعادل. همین راز ریکاوری بی‌دردسره.
تاریخ تولد : ۱۳۴۹
ورود به دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۶۹
گذراندن دوره تخصص آنستزیولوژی و درد دانشگاه علوم پزشکی شیراز ۱۳۸۴
گذراندن دوره فلوشیپ فوق تخصصی درد دانشگاه علوم پزشکی ایران ۱۳۹۲
گذراندن دوره های متعدد فلوشیپی اینترونشن درد در اروپا
گذراندن دوره فلوشیپ اندوسکوپی دیسک و ستون فقرات 2019 (Max Institute of neurosciences Dehradun (MIND
عضو رسمی انجمن بین المللی مطالعه درد IASP
عضو رسمی انجمن بین المللی نورو مدولیشن INS
عضورسمی انجمن رژیونال آنستزی و درد ایران ISRAPM
عضو گروه فوق تخصصی درد، آندوسکوپی و جراحیهای کم تهاجمی ستون فقرات SPMC
- پیاده روی بعد از عمل دیسک کمر - 2025/05/02
- درد پای راست و دیسک کمر - 2025/05/02
- ۱۰ اپلیکیشن برتر برای سلامت ستون فقرات - 2025/03/31
