تنگی کانال نخاعی

عارضه تنگی کانال نخاعی؛ بررسی علائم، عوامل و روش‌های درمان

تنگی کانال نخاعی یک اختلال جدی در ستون فقرات است که می‌تواند به فشردگی طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی منجر شود. در ادامه خواهیم دید عواملی مانند تغییرات مرتبط با سن یا فتق دیسک‌ها می‌توانند این اختلال را تسریع کنند که با علائمی همچون درد، بی حسی، ضعف و مشکلات تعادل همراه است.

تنگی کانال نخاعی چیست ؟

تنگی کانال نخاعی (Spinal Stenosis) به وضعیت باریک شدن فضاهای استخوانی در ستون فقرات اشاره دارد که می‌تواند منجر به فشردگی اعصاب شود. این باریک شدن ممکن است در کانال نخاعی که محل عبور نخاع است یا در فضاهای بین مهره‌ای که مسیر خروج اعصاب نخاعی است اتفاق بیفتد.
علل این بیماری می‌تواند مادرزادی و اکتسابی باشد. بر اساس محل و میزان تنگی، ممکن است نخاع یا اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گیرند که این می‌تواند منجر به علائمی مانند بی‌حسی، پارستزی، درد و ضعف عضلانی شود.

دلایل تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاع معمولاً با علائمی همچون کمر درد و پا درد همراه می‌باشد. این عارضه اغلب ناشی از رشد بیش از حد استخوان‌های مهره‌ای به سمت داخل و کاهش انعطاف‌پذیری رباط‌های نخاعی است.
بسیاری از بیماران علاوه بر تنگی کانال نخاع، دچار مشکلات متعدد دیسک بین مهره‌ای نیز می‌شوند؛ به‌ویژه در ناحیه مهره‌های چهارم و پنجم کمری که به عصب‌دهی عصب سیاتیک منجر می‌شود. این مشکلات می‌توانند موجب تشدید علائم بالینی شوند. علائم بالینی ناشی از این عارضه و فتق دیسک کمری بسیار مشابه بوده و تمایز آن‌ها از یکدیگر معمولاً فقط از طریق تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته مانند MRI امکان‌پذیر است.
دلایل دیگری مانند بیماری پاژه که باعث رشد غیرطبیعی استخوان‌ها می‌شود و همچنین تومورهای داخل نخاعی یا استخوانی نیز می‌توانند باعث این بیماری شوند.

عوارض تنگی کانال نخاعی

این عارضه می‌تواند علائمی را در هر دو ناحیه گردن و کمر به صورت همزمان ایجاد کند. در مراحل پیشرفته، فشار بر اعصاب عصب‌دهنده به مثانه و روده‌ها منجر به علائمی مانند فوریت در دفع ادرار، بی‌اختیاری ادرار و اختلالات حرکتی در دستگاه گوارش می‌شود.

در موارد شدید و مزمن که تشخیص و درمان به تأخیر افتاده است ممکن است بیماران با فلج نسبی اندام‌های فوقانی و تحتانی و نیاز به ویلچر به مراکز اورژانس مراجعه کنند. این بیماران به جراحی فوری نیاز دارند؛ زیرا عدم درمان می‌تواند به آسیب دائم نخاع و فلج دائمی منجر شود.

کانال نخاعی

کانال نخاع فضایی است که از گردن شروع شده و تا ساکروم ادامه دارد. در داخل این فضا نخاع قرار گرفته است. این کانال از کنار هم قرار گرفتن سوراخ های پشتی هر مهره تشکیل شده است. دیواره های اطراف این کانال از اجزا استخوانی جسم مهره و پایه های مهره ای تشکیل شده که روی آنها را لیگامان ها (لیگامان زرد و…) پوشانده اند.

تنگی کانال نخاع

تنگی کانال نخاع وضعیتی است که میتواند از گردن تا کمر را درگیر نماید و همانگونه که از نامش مشخص است هر وضعیتی که موجب تنگ شده فضای مزبور شود را تنگی کانال می نامند. شیوع تنگی در کمر و پس از آن در گردن از سایر قسمت ها شایع تر است.

علل تنگی کانال

1. ضخیم شدن لیگامان های داخل کانال
2. برجسته شدن یا بیرون زدگی دیسک ها به داخل کانال (ازشایعترین علل)
3. پیشرفت آرتروز مهره و گسترش استئوفیت های استخوانی به داخل کانال
4. شکستگی مهره ها و بهم خردگی شکل کانال
5. آرتروز و برجستگی مفاصل فاست مهره ای
6. تنگی مادرزادی کانال (قطر کانال نسبت به سایرین کمتر است)
7. سرخوردگی مهره ای و کاهش فضا

 علائم تنگی کانال نخاع

درد در کمر و پا که کم و زیاد می شود و میتواند بهمراه بی حسی باشد. درد در راه رفتن طولانی یا ایستادن طولانی تشدید میشود و پس از مدتی محدودیت در طی مسافت ایجاد شده و شاهد علامت تشخیص درد ناشی از تنگی کانال ، خم شدن به جلو و کاهش درد میزان درد می باشد. در صورت تشدید تنگی کانال ممکن است علائم ضعف حرکتی و یا اختلالات ادراری و مدفوع نیز دیده شود.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

معاینه فیزیکی و بررسی رفلکس عضلات و بررسی تعادل و راه رفتن بیمار حائز اهمیت زیادی است.

آزمایش های تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری اطلاعات کاملی از نظر بررسی مشکلات ساختمانی مهره ها و علل تنگی نخاع در اختیار پزشک می گذارد که شامل :

پرتونگاری ساده کمر : جهت بررسی عفونت یا توده استخوانی و تغییر قوس مهره ها و نیز زوائد استئوفیتی در مهره ها است.

سی تی اسکن : چنانچه مشکلات فوق در گرافی ساده مطرح باشد جهت بررسی دقیق تر میتوان از سی تی اسکن استفاده کرد.

ام.آر.آی : جهت بررسی بافت های نرم از جمله دیسک ها ، رباط ها ، نخاع و اعصاب نخاعی استفاده می گردد.

تست عملکرد عصب و عضله

به منظور تعیین شیوه انتقال صحیح پیام‌ها ی عصبی و کارکرد فیزیولوژیکی اعصاب استفاده میشود که شامل دو قسمت اولیه بررسی قدرت و سلامت ماهیچه و ثانویه بررسی سرعت هدایت پیام عصبی و وجود احتمال تحریک یا تخریب عصبی می باشد.

تنگی کانال نخاعی

درمان تنگی کانال نخاع

داروها : از داروها جهت برطرف کردن علائم در فاز حاد و نیز بازگشت قوام و آرامش عضلانی استفاده می گردد که شامل شل کننده‌های عضلانی (محیطی و مرکزی) ، مسکن های ضدالتهابی می باشد.

درمان های غیر تهاجمی تنگی کانال نخاعی

1. فیزیوتراپی برای درمان تنگی کانال نخاعی

در فیزیوتراپی ترکیبی از روش‌های غیرفعال و تمرین‌ها جهت تقویت ساختار عضلانی و حرکت‌های اصلاحی به کار گرفته می‌شود. مدالیته‌های درمانی غیرفعال مانند یخ/ گرما، اولتراسوند و تحریک الکتریکی درد و گرفتگی عضلانی را در کاهش می‌دهد. بیمار مبتلا به کمک انجام تمرین‌های مخصوص روش افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی را فرا می‌گیرد و بر قدرت عضلات خود می‌افزاید. بیماران نباید از روی آوردن به این درمان نگران باشند، حتی بیماران دچار درد و مشکلات حرکتی نیز از انجام تمرین‌های ایزومتریک سود می‌برند.

2. ماساژ و درمان دستی و منیپولیشن

اساس این تکنیک ها که توسط دست انجام می شود نیز تقویت ساختار عضلانی بافت های اطراف مهره ها می گردد.

3. لیزر پرتوان در درمان تنگی کانال نخاعی

استفاده از لیزر پرتوان پالس موجب افزایش انرژی سلولی و ترمیم بافت های آسیب دیده و تاحدی جلوگیری از پیشرفت می گردد.

درمان های اینترونشنال و یا کمتر تهاجمی (مداخله ای)

اعمال اینترونشنال توسط فوق تخصص درد تحت راهنمایی اشعه ایکس (فلوئوروسکوپی) و یا سونوگرافی در اتاق عمل انجام می گردد.

1. تزریق های تشخیصی و درمانی

تزریق در ستون فقرات مانند تزریق ترکیبی استروئید و آنستتیک های موضعی در فضای اپیدورال جهت کاهش التهاب و خنثی کردن واسطه های شیمیایی التهاب (ناشی از تنگی) استفاده می گردد. همچنین در این مورد به غیر از تزریقات میتوان از رادیوفرکوئنسی اپیدورال و همچنین رشته های عصبی خارج شونده از نخاع در این مناطق جهت بهبود و تغییرات طولانی استفاده نمود.

در چه بیمارانی عمل جراحی باز باید انجام شود؟

1. مشکل حرکتی پیشرونده
2. اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
3. محدودیت شدید حرکتی در بیماران
4. عدم پاسخ به درمان های غیر جراحی

مراجعه به موقع بیماران می تواند از پیشرفت بیماری و نیاز به انجام عمل باز جلوگیری نماید.

با تشکر از اینکه مقاله تنگی کانال نخاعی را تا انتها مطالعه فرمودید. دکتر محمدرضا کاظمی فلوشیپ فوق تخصص درد