تیترهای مهم این مقاله
علایم زونا چیست ؟
زونا یک بیماری ویروسی ناشی از ویروس واریسلا-زوستر (varicella-zoster virus) است که شاید نامش شما را به یاد داستانهای قدیمی یا بیماریهای نادر بیندازد، اما این عارضه نهتنها رایجتر از تصور بسیاری از افراد است، بلکه میتواند به دلایل مختلفی در هر سنی ظاهر شود. این بیماری با علایمی شبیه به یک جوش یا بثورات پوستی شروع میشود، اما داستانی پیچیدهتر در پس آن نهفته است.
در این مقاله قصد داریم نگاهی دقیقتر به علایم زونا بیندازیم و بفهمیم چگونه میتوان با آگاهی از این نشانهها، برای تشخیص و درمان سریعتر اقدام کرد. اگر میخواهید بدانید که بدن شما چگونه به این بیماری هشدار میدهد، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
علت بیماری زونا در زنان
زونا در زنان به علت فعالشدن مجدد ویروس واریسلا-زوستر است که پس از ابتلا به آبله مرغان در بدن آنها باقی مانده است.
این ویروس در سلولهای عصبی نخاعی، بهویژه در ریشههای پشتی اعصاب، بهحالت نهفته زنده میماند و معمولاً به دلیل عوامل مختلفی که در ادامه آنها را ذکر میکنیم،
دوباره فعال شده و علایم زونا را آشکار میکند:
● ضعف سیستم ایمنی:
ضعف سیستم ایمنی میتواند علت بیماری زونا در زنان باشد. زنانی که به دلیل ابتلا به بیماریهایی مثل سرطان و ایدز یا درمانهایی مانند شیمیدرمانی، دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، بیشتر در معرض فعالشدن ویروس واریسلا-زوستر قرار دارند. سیستم ایمنی ضعیف، نمیتواند ویروس نهفته را کنترل کند و این باعث رشد مجدد و بروز زونا میشود. در زنان، بهویژه پس از یائسگی، افت استروژن ممکن است سبب کاهش ایمنی شده و زمینه را برای فعالشدن مجدد ویروس فراهم آورد.
● افزایش سن:
خطر بروز علایم زونا با افزایش سن زیاد میشود. افراد بالای 50 سال بیشتر از سایر افراد در معرض فعالشدن مجدد ویروس قرار دارند. دلیل افزایش ریسک زونا با افزایش سن، این است که سیستم ایمنی بهتدریج و با پیرشدن فرد ضعیف میشود.
● استرس شدید:
استرس مزمن و طولانیمدت میتواند سبب ضعف سیستم ایمنی شود که خود زمینهساز فعالشدن ویروس و بروز زونا است. استرس، تأثیر منفی بر تعادل هورمونی و سلامت عمومی بدن دارد و امکان ابتلا به زونا را افزایش میدهد.
● ترومای جسمی یا روحی:
وقوع حوادث آسیبزا یا تغییرات شدید جسمی و روحی میتواند عاملی برای فعالشدن ویروس باشد. در این شرایط بدن و سیستم ایمنی تحت فشار بیشتری قرار میگیرند و ممکن است توان کنترل ویروس را از دست بدهند.
● عدم دریافت واکسن آبله مرغان:
افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشدهاند و واکسن آن را دریافت نکردهاند، ممکن است از طریق تماس با فرد مبتلا به زونا، ویروس را بهشکل اولیه (آبله مرغان) دریافت کنند و در آینده با خطر بروز زونا مواجه شوند. در این افراد، تماس مستقیم با مایع ترشحشده از تاول و یا تنفس ذرات ویروسی که از تاولها بیرون میآیند، سبب انتقال ویروس و ابتلا به زونا میشود.
علت بیماری زونا در مردان
علت بیماری زونا در مردان مشابه با زنان است. بهعبارت دیگر، عوامل مختلفی مانند افزایش سن، استرسهای شدید، بیماریهای تضعیفکننده سیستم ایمنی (مانند دیابت یا سرطان)، مصرف داروهای سرکوبکننده ایمنی و عدم توجه به مراقبتهای پزشکی پیشگیرانه میتوانند در فعالسازی این ویروس در مردان نقش داشته باشند.
علایم اولیه زونا
علایم اولیه زونا که قبل از ایجاد بثورات ظاهر میشوند، شامل موارد زیر هستند:
درد، سوزش یا خارش پوست:
این علامت معمولاً اولین نشانه زوناست که قبل از ظاهرشدن ضایعات پوستی احساس میشود. درد ممکن است در یک سمت بدن یا صورت متمرکز باشد و بهصورت سوزش یا حساسیت شدید بروز کند.
خستگی و ضعف:
افراد مبتلا به زونا ممکن است قبل از ظاهرشدن ضایعات پوستی، احساس خستگی و ضعف عمومی کنند که معمولاً نشانه اولیه عفونت ویروسی است.
سردرد:
از دیگر علایم اولیه زونا سردرد است که ممکن است به دلیل التهاب عصبهای مرتبط با ویروس ایجاد شود.
تب و لرز:
تب خفیف و لرز ممکن است بهعنوان نشانههای اولیه بروز زونا ظاهر شود و نشاندهنده فعالیت مجدد ویروس در بدن باشد.
این علایم اولیه میتوانند قبل از بروز ضایعات و تاولهای پوستی نمایان شوند و شناسایی بهموقع آنها بهشروع درمان و کاهش شدت بیماری کمک میکند.
علایم زونا در زنان
علایم زونا در زنان شامل موارد زیر است:
درد و سوزش:
همانطور که ذکر شد، این اولین و شایعترین علامت زونا است. درد ممکن است بهصورت سوزش، تیرکشیدن یا گزگز در ناحیهای از پوست احساس شود. این درد معمولاً چند روز قبل از ظاهرشدن بثورات آغاز میشود و میتواند شدت آن از خفیف تا شدید متفاوت باشد. بسته به محل درد، تشخیص اشتباه، مانند ابتلا به مشکلات قلبی، ریوی و کلیوی محتمل است؛ زیرا زونا میتواند در هر ناحیهای از بدن بروز کند.
حساسیت به لمس:
پوست در ناحیهای که قرار است بثورات ظاهر شود، حساسیت زیادی به لمس دارد. این علایم زونا به دلیل التهاب عصبهای محیطی در ناحیه مبتلا است که باعث تحریکپذیری بیشتر پوست میشود.
بثورات قرمز:
چند روز پس از شروع درد، بثورات قرمز در ناحیه مبتلا پدیدار میشوند. این بثورات معمولاً در قالب نواری از لکههای قرمزرنگ روی یک سمت بدن هستند که بهصورت متمرکز یا پراکنده دیده میشوند. لازم به ذکر است که برخی از افراد مبتلا به زونا، دچار بثورات پوستی نمیشوند و یا بثوراث بسیار کمی دارند.
تاولهای پر از مایع:
پس از ظاهرشدن بثورات، تاولهای کوچک و پر از مایع در همان ناحیه ایجاد میشوند. این تاولها در ابتدا شفاف و حاوی مایع هستند، اما بهمرور زمان میترکند و جای آنها زخم میشود. معمولاً 7 تا 10 روز پس از ایجاد، تاولها خشک شده و خوب میشوند.
خارش:
خارش در ناحیه بثورات و تاولها شایع است و ممکن است خفیف تا شدید باشد. خارش میتواند همراه با درد و سوزش باشد و باعث ناراحتی بیشتری شود.
تب و سردرد:
برخی از زنان ممکن است با تب خفیف یا سردرد در مراحل اولیه زونا روبهرو شوند. این علایم ناشی از واکنش بدن به عفونت ویروسی است.
خستگی و ضعف عمومی:
احساس خستگی و ضعف در مراحل اولیه بیماری زونا شایع است و معمولاً نشاندهنده عفونت در بدن است. این حالت ممکن است قبل از بروز بثورات ظاهر شود و بهصورت حس کلی ناتوانی در بدن احساس شود.
حساسیت به نور:
برخی از زنان ممکن است به نور حساسیت نشان دهند که این علامت از علایم زونا میتواند همراه با سردرد و ضعف ظاهر شود و باعث ناتوانی در فعالیتهای روزانه شود.
زونا ممکن است منجر به عوارضی مانند «نورالژی پس از زونا» (درد مزمن عصبی)، کاهش بینایی (در صورت درگیرشدن چشم) و ضعف عضلانی در ناحیه آسیبدیده شود که نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
علایم بیماری زونا در زنان:
همانطور که ذکر شد، علایم زونا در زنان شامل درد، سوزش یا تیرکشیدن در ناحیهای از پوست، حساسیت به لمس، بثورات قرمز، تاولهای پر از مایع، خارش، تب، سردرد، خستگی و حساسیت به نور است.
در بسیاری از موارد پس از طی دوره بیماری، زونا بهبود مییابد. اما اگر هریک از شرایط زیر وجود داشته باشد، نیاز به مشاوره و پیگیری پزشکی است:
بروز درد و بثورات در نزدیکی چشم:
زونا در اطراف چشم، در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به آسیب دائمی به بینایی شود.
سن 50 سال یا بالاتر:
افراد مسنتر در معرض خطر بیشتری برای عوارض ناشی از زونا قرار دارند.
سیستم ایمنی ضعیف:
افرادی که به دلیل بیماریهای مزمن، مصرف داروها یا درمانهای سرکوبکننده ایمنی مانند شیمیدرمانی، دچار ضعف ایمنی هستند، باید تحت نظر پزشک قرار گیرند.
دردناک و گستردهبودن بثورات:
درصورتیکه بثورات بهطور وسیع و همراه با درد شدید باشند، مراجعه به پزشک ضروری است.
زونا در ناحیه تناسلی زنان
زونا در ناحیه تناسلی زنان که به نام زونا ولواری ( (Vulvar Shingles نیز شناخته میشود، نوع نادری از زونا است که با علایم زونا در ناحیه واژن همراه است و نیاز به مراقبت و درمان سریع دارد.
علایم زونا در ناحیه تناسلی زنان شامل موارد زیر است:
درد و ناراحتی در ناحیه تناسلی:
این درد ممکن است بهصورت شدید یا ملایم باشد و میتواند پیش از ظاهرشدن بثورات آغاز شود.
تاولهای پر از مایع:
این تاولها در ناحیه تناسلی ظاهر میشوند و میتوانند دردناک باشند.
گزگز و خارش:
حس سوزش، خارش، و گاهی حس برقگرفتگی در ناحیه تناسلی از دیگر علایم شایع هستند.
علایمی مانند تب، لرز و سردرد نیز ممکن است در ابتدای بروز زونا ولواری ظاهر شوند.
زونا ولواری میتواند به عوارضی جدی منجر شود، از جمله اختلالات در دفع ادرار و مدفوع که ناشی از التهاب و درد در ناحیه تناسلی است. همچنین، درد مزمن پس از بهبود بثورات (نورالژی پس از زونا)، ممکن است برای مدت طولانی ادامه یابد. علاوهبر این، تاولهای زونا میتوانند باز شده و مستعد عفونت ثانویه شوند که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد تا از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری شود.
تشخیص زونا ولواری معمولاً براساس علایم و محل بثورات صورت میگیرد، اما در موارد پیچیدهتر، نمونهگیری از تاولها برای تأیید تشخیص ضروری است.
درمان زونا ولواری شامل داروهای ضدویروس است که به کاهش درد و شدت علایم کمک کرده و بهتر است در سه روز اول بروز بثورات مصرف شوند. برای کاهش خارش و درد، استفاده از مسکنهای موضعی مانند کرمهای حاوی لیدوکائین یا لوسیون کالامین توصیه میشود و در صورت بروز درد شدید، پزشک ممکن است مسکنهای قویتر یا داروهای ضدالتهابی تجویز کند.
به دلیل احتمال بروز عوارض جدی، مشورت با پزشک در مراحل اولیه بروز علایم توصیه میشود.
علایم زونا در مردان
علایم زونا در مردان مشابه با علایم زونا در زنان است. زونا در مردان هم با علایمی مانند درد و سوزش و سپس بروز بثورات پوستی که معمولاً بهصورت تاولهای پر از مایع ظاهر میشود، همراه است. علاوهبر این علایم، ممکن است تب، سردرد، لرز و ناراحتی معده نیز مشاهده شود.
بااینحال، تفاوتهایی نیز در شیوع زونا بین مردان و زنان وجود دارد و آن این است که زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به زونا هستند. دلایل احتمالی که باعث میشوند زنان بیشتر به زونا مبتلا شوند عبارتند از تغییرات هورمونی. بارداری و یائسگی در زنان میتواند باعث عدم تعادل هورمونی شود که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهد.
علایم بیماری زونا در مردان
همانطور که ذکر شد، علایم زونا در مردان معمولاً شامل درد، سوزش و بثورات تاولی است که بهطور معمول در یک طرف بدن ظاهر میشود. بااینحال لازم است به این نکته توجه کنید که زونا میتواند با برخی بیماریهای دیگر همپوشانی داشته باشد. مشکلات پزشکی که علایم آنها مشابه علایم زونا است،
شامل موارد زیر هستند:
سیفیلیس:
زخمهای سیفیلیس معمولاً گرد، محکم و بدون درد هستند.
تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس ۲):
تبخال تناسلی نیز میتواند باعث زخمهای باز و تاولهای مشابه زونا در نواحی تناسلی شود.
چانکروئید (Chancroid):
یک عفونت مقاربتی که باعث بروز زخمهای دردناک در ناحیه تناسلی میشود.
سندرم بهچت (Behçet’s syndrome):
بیماری نادری که به التهاب چند ارگان منجر میشود و باعث ایجاد زخمهای بیضیشکل در نواحی دهان و ناحیه تناسلی میشود.
پاسخ دارویی ثابت (FDE):
واکنش آلرژیک به دارو که منجر به بروز لکههای محلی و گرد میشود.
پسوریازیس تناسلی (Genital psoriasis):
این بیماری، باعث ایجاد لکههای ضخیم و فلسدار در ناحیه تناسلی میشود. در صورت مشاهده هریک از علایم فوق، باید برای تشخیص دقیق و درمان به پزشک مراجعه شود.
عکس زونا در کمر
علایم زونا در ناحیه کمر معمولاً بهصورت یک نوار از بثورات قرمز و تاولهای پر از مایع در یک سمت بدن ظاهر میشود. این بثورات در طول زمان تبدیل به قشری خشک و پوستهپوسته میشوند. این تاولها معمولاً از کمر بهسمت شکم یا پشت ادامه پیدا میکنند و ممکن است درد شدیدی همراه با سوزش و احساس سوزنسوزنشدن داشته باشند. در ادامه میتوانید عکس زونا در کمر را ببینید:
عکس زونا در کمر
عکس زونا در صورت
زونا در صورت معمولاً با جوشها یا تاولهای قرمزرنگ که معمولاً در یک ناحیه خاص از صورت، مانند اطراف چشم، پیشانی یا گوشها ظاهر میشوند، شناسایی میشود. این جوشها بهصورت خوشهای یا خطی در امتداد یک عصب خاص قرار میگیرند. ابتدا، ممکن است فرد احساس سوزش، درد، یا خارش در ناحیه ابتلا کند و سپس تاولها بهتدریج شکل بگیرند
تاولها معمولاً بعد از چند روز پاره شده و به زخمهایی خشک تبدیل میشوند. در برخی موارد، اگر زونا به چشم یا عصبهای صورت آسیب بزند، ممکن است مشکلاتی مانند تورم چشم یا ضعف عضلات صورت نیز بروز کند در ادامه میتوانید عکس زونا در صورت را ببینید.
عکس زونا در صورت
عکس بیماری زونا در بزرگسالان
در بزرگسالان، بیماری زونا بهصورت تاولهای قرمز و دردناک ظاهر میشود که معمولاً در یک سمت بدن، اغلب در ناحیه پشت یا شکم، بهشکل خطی یا خوشهای ظاهر میشود. ابتدا ممکن است فرد احساس سوزش، درد یا حساسیت در ناحیه ابتلا داشته باشد که پس از چند روز علایم زونا مانند تاولها ظاهر میشوند. این تاولها معمولاً مملو از مایع هستند و ممکن است بعد از چند روز پاره شده و خشک شوند.
در برخی افراد، زونا میتواند در مناطق حساستری مانند صورت یا چشمها بروز کند که ممکن است مشکلاتی مانند درد شدید، مشکلات بینایی یا ضعف عضلات صورت را ایجاد کند. در بزرگسالان، بهخصوص افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، بیماری ممکن است شدیدتر باشد و عوارض طولانیمدت مانند نورالژی پس از زونا (درد عصبی مزمن) را بهدنبال داشته باشد. در ادامه میتوانید عکس بیماری زونا در بزرگسالان را ببینید.
عکس بیماری زونا در بزرگسالان
آیا زونا مسری است؟
افرادی که زونا دارند، نمیتوانند زونا را به دیگران منتقل کنند، اما میتوانند آبلهمرغان را انتقال دهند. ویروس واریسلا-زاستر از طریق تماس مستقیم پوست با مایع داخل تاولها منتقل میشود. اگر بثورات در مرحله تاولزایی هستند، لازم است بیمار بثورات را بپوشاند.
همچنین از آنجا که گاهی این ویروس از طریق تنفس هم منتقل میشود لازم است تا زمانیکه بثورات خشک و پوستهپوسته نشدهاند از تماس با فرد مبتلا خودداری کرد.
پیشگیری از زونا
پیشگیری از زونا عمدتاً از طریق واکسیناسیون و تقویت از سیستم ایمنی بدن امکانپذیر است. در ادامه روشهای اصلی برای پیشگیری از زونا آورده شده است.
واکسیناسیون
واکسن شینگریکس:
این واکسن جدیدترین و مؤثرترین روش پیشگیری از علایم زونا است. شینگریکس بهطور خاص برای بزرگسالان 50 سال به بالا توصیه میشود و خطر ابتلا به زونا را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد. این واکسن بهصورت دو دوز به فاصله 2 تا 6 ماه تزریق میشود.
واکسن زوستاوکس:
این واکسن قدیمیتر، از نوع واکسن زنده ضعیفشده است و بیشتر برای افراد 60 سال به بالا تجویز میشود. زوستاوکس کمتر از شینگریکس مؤثر است، ولی همچنان میتواند از ابتلا به زونا و بروزعلایم زونا جلوگیری کند.
تقویت سیستم ایمنی بدن
یک سیستم ایمنی سالم میتواند ویروس را کنترل کرده و مانع از رشد آن و ایجاد علایم زونا شود. با استفاده از روشهای زیر میتوان سیستم ایمنی را تقویت کرد:
تغذیه سالم:
مصرف میوهها، سبزیجات و غذاهای غنی از ویتامین C و آنتیاکسیدانها میتواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند.
ورزش منظم:
ورزش به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند و خطر ابتلا به عفونتها را کاهش میدهد.
خواب کافی:
استراحت و خواب کافی برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی ضروری است.
مدیریت استرس
استرس میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ابتلا به علایم زونا را افزایش دهد. استفاده از تکنیکهای کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا روشهای تنفسی طبی میتواند در پیشگیری از این بیماری مؤثر باشد.
اجتناب از تماس با افراد مبتلا به آبله مرغان
همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شد، زونا ناشی از فعالشدن ویروس آبله مرغان است، بنابراین افرادی که قبلاً به آبلهمرغان مبتلا نشدهاند باید از تماس با افراد مبتلا به زونا یا آبله مرغان اجتناب کنند؛ زیرا ویروس میتواند از طریق تماس مستقیم با تاولها منتقل شود.
درمان زونا
برای درمان زونا، معمولا از روشهای زیر استفاده میشود.
1. داروهای ضدویروسی
داروهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر و فامسیکلوویر میتوانند به کاهش مدتزمان، شدت بیماری و علایم زونا کمک کنند. این داروها بهترین اثر را زمانی دارند که در اولین 72 ساعت پس از ظهور جوشها مصرف شوند. آنها از تکثیر ویروس جلوگیری کرده و خطر عوارضی مانند نورالژی پس از زونا (درد مزمن عصبی) را کاهش میدهند.
2. داروهای مسکن و ضددرد
برای کاهش درد زونا، پزشکان ممکن است مسکنهای معمولی یا داروهای قویتری مانند داروهای ضدتشنج (برای درد عصبی) یا ضدافسردگی (برای کاهش درد مزمن) را تجویز کنند. این داروها بهویژه در مواردی که درد ناشی از آسیب عصبی باشد مؤثر هستند.
3. پمادها و کرمهای تسکیندهنده
برای کاهش درد و خارش ناشی از زونا، پزشک ممکن است کرمهای موضعی مانند لیدوکائین (برای بیحسکردن ناحیه درد) یا کپسایسین (برای کاهش درد عصبی) را تجویز کند. این داروها بهطور مستقیم بر روی پوست اعمال میشوند و میتوانند در تسکین درد و علایم زونا مفید باشند.
4. تسکین درد با استفاده از کمپرس مرطوب
کمپرسهای مرطوب و سرد میتوانند به کاهش درد و خارش کمک کنند. این درمان خانگی ساده میتواند نواحی مبتلا به زونا را تسکین دهد.
5. استفاده از لوسیون کالامین
لوسیون کالامین یکی از درمانهای خانگی برای کاهش خارش و تحریکات پوست در زونا است. این لوسیون به کاهش علایم زونا کمک میکند.
6. حمام جو دوسر کلوئیدی
حمام جو دوسر کلوئیدی (که معمولاً برای کاهش التهاب و خارش استفاده میشود) میتواند به تسکین پوست افراد مبتلا به علایم زونا کمک کند و احساس راحتی بیشتری ایجاد کند.
7. تزریق کورتیکواستروئید
در مواردی که التهاب و علایم زونا شدید است، پزشکان ممکن است تزریق کورتیکواستروئید (داروهای ضدالتهاب) را برای کاهش التهاب و درد تجویز کنند.
8. درمانهای نورالژی پس از زونا (PHN)
نورالژی پس از زونا، که به درد عصبی طولانیمدت پس از بروز زونا اشاره دارد، ممکن است با درمانهای خاصی مانند کرمهای لیدوکائین یا کپسایسین، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدصرع یا درمانهای تهاجمی مانند بلوکهای عصبی یا تزریقهای استروئیدی درمان شود. در موارد شدید، استفاده از دستگاههای تحریک عصبی ایمپلنتی نیز ممکن است توصیه شود.
این درمانها میتوانند به تسریع بهبودی، کاهش درد و پیشگیری از عوارض بلندمدت زونا کمک کنند.
خلاصه مقاله
زونا یک بیماری ویروسی است که به علت فعالشدن ویروس واریسلا-زوستر، که عامل آبلهمرغان است، بروز میکند. علایم زونا شامل درد، سوزش یا خارش در پوست، خستگی، سردرد، تب و لرز است. پس از آن، بثورات قرمز و تاولهای پر از مایع در یک سمت بدن ایجاد میشود. علایم زونا معمولاً در امتداد یک عصب ظاهر میشوند. زونا میتواند در نواحی مختلف بدن، از جمله صورت و کمر، بروز کند و در برخی موارد عوارضی مانند نورالژی پس از زونا یا کاهش بینایی ایجاد کند. عوامل مختلفی مانند افزایش سن، استرس، ضعف سیستم ایمنی و ترومای جسمی میتوانند باعث فعالشدن ویروس و بروز زونا شوند. درمان زونا شامل داروهای ضدویروسی، مسکنها و کرمهای تسکیندهنده است. زونا گاهی میتواند در ناحیه واژینال و یا پنیس هم ایجاد شود.