به‌عنوان یه پزشک فلوشیپ درد، بارها و بارها بیمارانی رو دیدم که با نگرانی و چهره‌ای خسته از اتاق انتظار میان تو و اولین جمله‌ای که می‌گن اینه: «دکتر، این میگرن عصبی که دارم، نکنه خطرناک باشه؟»
راستشو بخواین، این سؤال کاملاً طبیعیه. چون وقتی درد، مخصوصاً سردرد، با حالت‌های عصبی، استرس یا اضطراب قاطی می‌شه، آدم رو می‌بره تا مرز ترس و نگرانی.
من، دکتر محمدرضا کاظمی هستم، فلوشیپ درد، و توی این مقاله تصمیم گرفتم خیلی راحت و بی‌پرده باهاتون حرف بزنم. قراره با هم بررسی کنیم که میگرن عصبی دقیقاً چیه، از کجا میاد، چقدر جدیه و آیا واقعاً خطرناکه یا نه.
تجربه‌ی سال‌ها درمان بیمارانی که با انواع مختلف درد مراجعه می‌کنن، بهم نشون داده که خیلی از نگرانی‌ها فقط با آگاهی درست حل می‌شن. پس اگه سردردای عصبی برات آشناست، یا دلت می‌خواد بدونی چطور باید باهاش کنار بیای، تا آخر این مطلب با من همراه باش.
تیترهای مهم این مقاله
آیا میگرن عصبی خطرناک است ؟
روزانه با تعداد زیادی از بیمارانی روبه‌رو می‌شم که با سردردهایی مزمن، شدید و گاه عجیب به کلینیک مراجعه می‌کنن. خیلی‌هاشون همون لحظه اول یه سؤال دارن: «دکتر… آیا میگرن عصبی خطرناک است؟» و راستشو بخواین، سؤال درستیه. چون وقتی درد با احساسات گره می‌خوره، دیگه فقط یه درد ساده نیست.
یه چرخه‌ست؛ استرس → درد → اضطراب → بیشتر درد. (و این چرخه، گاهی تا ماه‌ها ادامه داره…)
اول بذار روشن کنیم. چیزی به اسم میگرن عصبی، توی دسته‌بندی‌های علمیِ سردردها، به‌طور رسمی وجود نداره. ولی مردم به نوعی از میگرن که با فشار عصبی، هیجان یا استرس روحی شدید تحریک می‌شه، این اسم رو دادن. و خب، بی‌راه هم نیست. چون توی عمل، می‌تونیم ببینیم که چطور تنش‌های عصبی باعث فعال‌شدن یک واکنش عصبی–عروقی در مغز می‌شن که دقیقاً به شکل همون میگرن‌های کلاسیک ظاهر می‌شه. (ضربان‌دار، یک‌طرفه، حساس به نور و صدا و گاهی همراه با تهوع.)
حالا… خطرناک؟ بستگی داره منظورتون از خطرناک چی باشه. اگه منظورتون آسیب فیزیکی مستقیم به مغز باشه، نه. اغلب موارد میگرن عصبی خطر فوری برای حیات یا بافت مغز نداره. ولی (و این ولی مهمه)، می‌تونه کیفیت زندگی رو به‌طور جدی پایین بیاره. یه بیمارم داشتم که می‌گفت: «دکتر من هیچ‌کاری نمی‌تونم بکنم. نه کار، نه خواب، نه حتی فیلم دیدن… فقط می‌خوام توی تاریکی بمونم.» این یعنی چی؟ یعنی زندگی متوقف شده. یعنی ذهن، بدن رو اسیر خودش کرده.
گاهی بیمارها با خودشون فکر می‌کنن که خب، این یه درد ساده‌ست. تحملش می‌کنم. ولی واقعیت اینه که وقتی درد تکرار می‌شه، مغز به‌نوعی شرطی می‌شه. به‌مرور آستانه‌ی درد پایین میاد و حتی محرک‌های خفیف هم باعث شروع حمله‌ی جدید می‌شن اینجاست که باید جدی گرفتش.
(یه چیزی که خیلی حواسم نبود اولش این بود که) خیلی از این میگرن‌ها با اصلاح سبک زندگی، درمان دارویی مناسب و تکنیک‌های کنترل استرس، کاملاً قابل کنترل هستن. نیازی نیست همیشه باهاشون جنگید. گاهی کافیه بفهمیم چی داره ما رو تحریک می‌کنه.
و باز برگردیم به اون سؤال اصلی:
آیا میگرن عصبی خطرناک است؟
از نظر پزشکی، در بیشتر موارد نه. اما از نظر روانی، عملکردی و کیفیت زندگی؟ قطعاً بله. و همینه که باعث می‌شه به‌عنوان یه پزشک درد، همیشه توصیه کنم سردردهایی که تکرار می‌شن، مخصوصاً اونایی که با احساسات و فشارهای ذهنی همراه هستن، نباید نادیده گرفته بشن. یه بررسی ساده، یه برنامه درمانی درست، و یه کم دلسوزی برای خودمون… همینا می‌تونه زندگی رو برگردونه به روال. گاهی فقط باید به درد گوش بدیم؛ چون داره یه چیزی بهمون می‌گه.
چه زمانی میگرن خطرناک است ؟
ببینید، همه‌ی میگرن‌ها بدخیم نیستن. ولی گاهی پشت یه درد ساده، یه هشدار پنهانه. اگه این علامت‌ها رو دیدین، نباید دست‌دست کنین: تغییر ناگهانی الگوی سردرد (مثلاً کسی که همیشه سردردش قابل‌تحمله بوده، اما یهو یه سردرد عجیب، شدید و متفاوت حس می‌کنه)، یا اگر درد با تب، سفتی گردن، گیجی یا دوبینی همراه شد. مورد داشتم؛ خانمی که گفت سردرداش شبیه همیشه بود، ولی این‌بار چشم چپش دید نداشت. MRI گرفتیم، خونریزی خفیف مغزی بود.
(آره، جدی بود.) حالا بعضیا می‌پرسن: “یعنی هر سردردی که یه کم فرق داشت خطرناکه؟” نه، ولی اگه همراه با علائمی باشه که قبلاً نداشتی، مخصوصاً علائم عصبی مثل بی‌حسی یه طرف بدن، لکنت، یا مشکل در حرکت دادن اندام‌ها، باید سریع بری دکتر.
حتی گاهی سردرد با ورزش یا فعالیت بالا شروع می‌شه؛ اینم یه علامت زرده. (نه قرمز، ولی نزدیکشه!) یکی دیگه از اون هشدارهایی که نباید بی‌توجه از کنارش رد شد، سردردیه که وسط خواب بیدارت می‌کنه.
یا سردردی که هر روز داره شدیدتر می‌شه. اونم در کسی که قبلاً چنین تجربه‌ای نداشته. یادتونه گفتم گاهی ترتیب چیزا باید عوض شه؟ خب اینم یکی از اوناست. به‌جای این‌که اول بگیم اینا خطرناکن، اول باید یاد بگیریم بدنو بشنویم. (آره، بدن حرف می‌زنه.) وقتی سردرد می‌زنه بیرون، داره یه چیزی می‌گه. گاهی استرسه. گاهی نخوابیدی. ولی گاهی… گاهی موضوع جدی‌تره.
مثلاً تومور، خونریزی، یا یک بیماری التهابی مغزی. اینا شوخی‌بردار نیستن. و اینجاست که موضوع ما دوباره معنی پیدا می‌کنه: علائمی که می‌گویند میگرن چه زمانی خطرناک است! بعضی وقتا ما فقط به درد فکر می‌کنیم، اما به بافت مغز نه. سردردی که با کاهش سطح هوشیاری همراه بشه یا باعث بشه فرد دیگه نتونه درست صحبت کنه، باید سریع ارزیابی بشه. لطفاً به این علائم بی‌توجه نباشین.
(خواهش می‌کنم.) همیشه نمی‌خواد بترسین، اما بدونین کی باید برید پیش پزشک. نتیجه؟ میگرن معمولاً خطرناک نیست. ولی بعضی علائم هشدار می‌دن که این فقط یه سردرد ساده نیست. و توی دنیای پزشکی، تشخیص زودهنگام، یعنی نجات. جدی بگیرش. حرف بدن‌تو بشنو. و وقتی دیدی که یه چیزی فرق کرده… منتظر نشو. همین الان وقتشه.
آیا میگرن عصبی می‌تواند باعث سکته مغزی یا آسیب مغزی شود؟
یکی از سؤالات پرتکرار بین بیمارهایی که میگرن عصبی دارن اینه که: «دکتر! آیا میگرن عصبی می‌تواند باعث سکته مغزی یا آسیب مغزی شود؟» سؤال مهمیه. چون ترس از سکته باعث می‌شه بعضی‌ها حتی از یه قرص ساده هم بترسن. حالا بیاین خیلی روشن و بدون قضاوت حرف بزنیم. اول از همه بدونین که میگرن، حتی نوع عصبی‌ش، ذاتاً بیماری مرگبار یا خطرناک محسوب نمی‌شه.
اما اینجا یه «اما»ی جدی داریم. بعضی از انواع میگرن، به‌خصوص میگرن با اورا (اون‌هایی که قبلش چشمک، تاری دید یا حالت تهوع دارن) طبق تحقیقات می‌تونن با افزایش ریسک سکته مغزی ایسکمیک همراه باشن. یعنی خون‌رسانی مغز برای چند لحظه مختل می‌شه. مخصوصاً اگه فرد سیگار بکشه، قرص ضدبارداری بخوره یا فشار خون بالایی داشته باشه. تو این شرایط می‌تونیم بگیم احتمال آسیب بالا می‌ره، ولی نه برای همه. (یکی از بیمارای من، دختر ۲۷ ساله‌ای بود که با سردردهای تکراری می‌اومد. همیشه نگران بود که نکنه سکته کنه. MRI سالم بود. ولی چون سیگار می‌کشید، براش جدی‌تر گرفتیم ماجرا رو.)
حالا برسیم به اون بخش حساس ماجرا:
آیا میگرن عصبی می‌تواند باعث سکته مغزی یا آسیب مغزی شود؟
اگر میگرن فقط ناشی از استرس‌های شدید باشه و بیمار سابقه‌ی بیماری قلبی–عروقی نداشته باشه، خطر سکته کم‌تره. ولی… تو بعضی گزارش‌های علمی نشون داده شده که حملات مکرر میگرن ممکنه باعث کاهش جریان خون موضعی در نواحی خاصی از مغز بشه. نه به شکلی که سکته کلاسیک ایجاد کنه، اما شاید به مرور روی عملکرد شناختی تأثیر بذاره. این یه فرضیه‌ست و هنوز قطعی نیست. ولی نمی‌شه نادیده‌ش گرفت. مخصوصاً در بیمارانی که به میگرن شدید و طولانی دچار می‌شن.
یه نکته دیگه هم بگم که مهمه. گاهی سردردهایی که فکر می‌کنیم میگرن‌ان، اصلاً میگرن نیستن. ممکنه علائم سکته خفیف باشن که اشتباه گرفته شدن. مثل بی‌حسی دست و پا، لکنت، تاری دید ناگهانی یا افت هوشیاری. تو این موارد، تأخیر در مراجعه به پزشک می‌تونه خطرناک باشه.
نترسید، ولی ساده هم نگیرین. همیشه سردرد رو بررسی کنین. مخصوصاً اگه ناگهانی، متفاوت یا شدیدتر از همیشه باشه. درمان درست، پیشگیری به‌موقع، و حذف عوامل خطر مثل سیگار و استرس زیاد، می‌تونن نقش بزرگی در محافظت از مغز داشته باشن. مغز شوخی‌بردار نیست، حتی اگه دردش فقط «عصبی» باشه.
علائم هشداردهنده میگرن چه زمانی باید نگران شویم؟
جوابش ساده نیست. ولی واضحه. چون بدن معمولاً با زبان خودش داره بهت علامت می‌ده که یه جایی داره می‌سوزه. مثلاً اگه سردردی ناگهانی و شدید بود، بدون سابقه‌ی قبلی، اونم طوری که حس کنی “انگار مغزم داره می‌ترکه”، اون موقع باید نگران شی. یا مثلاً اگه سردرد با حالت تهوع و استفراغ همراه بود و به دارو جواب نداد. یکی دیگه از علامت‌هایی که خیلی‌ها نادیده می‌گیرنش، تاری دید ناگهانیه. به‌ویژه اگه فقط توی یه چشم باشه. (یه بیمارم دقیقاً این‌طوری سکته‌ی کوچیک مغزی داشت و نمی‌دونست.)
و نه فقط سردرد. اگه یه‌دفعه بی‌حسی توی دست یا پا احساس کردی، یا یه سمت صورتت افتاد، یا حس کردی زبونت نمی‌چرخه درست، نگران شو. اینا می‌تونه نشونه‌های زودهنگام یه حمله‌ی عصبی باشه.
حالا شاید بپرسی: همه‌ی اینا رو باید جدی بگیریم؟
جواب: آره، ولی نه با ترس. با آگاهی. چون خیلی وقتا افراد درد رو تحمل می‌کنن تا دیر بشه. یکی دیگه از اون نشونه‌های خطرناک که همیشه به بیمارام می‌گم اینه: سردردی که بیدارت می‌کنه از خواب. این، نشونه‌ی خوبی نیست. یا اگه درد روزبه‌روز داره بیشتر می‌شه. نه کمتر. اینا همشون زنگ خطرن.
حتی یه مورد دیگه: اگه سردرد یا درد مزمن با تب همراه باشه، یا سفتی گردن، باید بلافاصله بری دکتر. ممکنه یک عفونت جدی باشه مثل مننژیت. خلاصه… می‌دونم بعضی وقتا این علامت‌ها می‌تونه ترسناک باشه، ولی ترس بی‌عمل فایده نداره. بررسی زودهنگام، هم خیالت رو راحت می‌کنه، هم اگه خطری باشه، زودتر کنترلش می‌کنی.
و خب، دوباره همون سؤال مهم پیش میاد: علائم هشداردهنده: چه زمانی باید نگران شویم؟ واقعیت اینه که بدن همیشه حرف می‌زنه. بعضی وقتا با درد. بعضی وقتا با حس عجیب، بی‌حسی، ضعف یا حتی فراموشی‌های خفیف. نباید این نشونه‌ها رو عادی بدونی، مخصوصاً اگه تازگیا شروع شدن یا با چیزای دیگه همراه شدن. پزشک فقط وقتی می‌تونه کمکت کنه که تو، قبلش جدی گرفته باشی چیزی رو که دیدی یا حس کردی. این یعنی آگاهی. این یعنی مراقبت واقعی از خودت.
تاریخ تولد : ۱۳۴۹
ورود به دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۶۹
گذراندن دوره تخصص آنستزیولوژی و درد دانشگاه علوم پزشکی شیراز ۱۳۸۴
گذراندن دوره فلوشیپ فوق تخصصی درد دانشگاه علوم پزشکی ایران ۱۳۹۲
گذراندن دوره های متعدد فلوشیپی اینترونشن درد در اروپا
گذراندن دوره فلوشیپ اندوسکوپی دیسک و ستون فقرات 2019 (Max Institute of neurosciences Dehradun (MIND
عضو رسمی انجمن بین المللی مطالعه درد IASP
عضو رسمی انجمن بین المللی نورو مدولیشن INS
عضورسمی انجمن رژیونال آنستزی و درد ایران ISRAPM
عضو گروه فوق تخصصی درد، آندوسکوپی و جراحیهای کم تهاجمی ستون فقرات SPMC
- آیا میگرن عصبی خطرناک است ؟ - 2025/05/28
- علت درد زانو سمت راست - 2025/05/28
- درد لگن سمت چپ و پای چپ - 2025/05/12
