درد مزمن ناحیه کشاله ران و شکم بعد از اعمال جراحی

درد فتق
درد فتق یکی از مشکلات شایع در ناحیه شکم و کشاله ران است که به دلیل بیرون‌زدگی بخشی از اعضای داخلی از نقاط ضعیف دیواره عضلانی شکم رخ می‌دهد. این عارضه می‌تواند باعث ناراحتی و درد شود و در صورت عدم درمان به‌موقع، عوارض جدی‌تری همچون انسداد روده یا کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها را ایجاد کند. در این مقاله، به‌بررسی جنبه‌های مختلف این عارضه می‌پردازیم.

اعمال جراحی شکمی مانند ترمیم فتق رانی ، نافی ، سزارین و برش های شکمی می توانند در تعداد قابل توجهی از موارد موجب درد های مزمن ناحیه کشاله ران و شکم شوند و حدود 25 درصد از این تعداد بیماران به خاطر درد شدید قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نیستند. در مقاله درد مزمن ناحیه کشاله ران و شکم بعد از اعمال جراحی دکتر کاظمی متخصص درد روش های درمان را شرح داده اند.

علل درد مزمن ناحیه کشاله ران و شکم بعد از اعمال جراحی به دو دسته تقسیم می شوند که در این مقاله به بررسی آن ها خواهیم پرداخت: دردهای با منشا نوروپاتیک (آسیب عصبی) و دردهای غیر نوروپاتیک.

دردهای نوروپاتیک به دلیل آسیب به اعصاب ناحیه شکم و کشاله ران می باشد اما درد های غیر نوروپاتیک بدلیل فیبروز (بافت هم بندی سخت) محل عمل می باشد. اعصابی که بعد از این اعمال دچار آسیب می شوند، شامل: عصب های ایلیواینگوینال (لگنی – رانی)، ایلیوهایپوگاستریک (لگنی – زیر شکمی) و ژنیتوفمورال (تناسلی – رانی) و بندرت عصب حسی پوست ران می باشد.

آسیب اولیه به این اعصاب ممکن است خفیف یا شدید بوده و می تواند بدلیل کشش، فشار، له شدگی و تخریب الکتریکی عصب ناشی از کوتر کردن عصب حین عمل، اتفاق بیفتد. اما آسیب ثانویه این عصب ها بدلیل پروسه التهابی بعد از عمل (مانند تشکیل گرانولوما ، افزایش تشکیل فیبروز در محل عمل و…) رخ می دهد. حتی در جراحی های لاپاروسکوپی علیرغم عدم برش شکم ، بدلیل افزایش فشار داخل شکمی و آسیب به این اعصاب امکان  بروز درد های مزمن شکم و کشاله ران وجود دارد در بعضی از بیماران ممکن است درد در مسیر طناب اسپرماتیک (درد به بیضه ها تیر می کشد) منتشر شود و این درد در حین انزال تشدید می یابد. این درد به عنوان یک درد احشایی توصیف می شود و بدلیل احتقان ورید های طناب اسپرماتیک یا فشار مش به طناب اسپرماتیک ایجاد می شود. در اکثر بیماران ترکیبی از درد های نوروپاتیک و غیر نوروپاتیک وجود دارد.

علائم درد مزمن ناحیه کشاله ران و شکم

درد ممکن است تیرکشنده، تیز، خنجری، سوزشی و با گزگز و افزایش حس یا کاهش حس همراه باشد و گاها به کشاله ران و قسمت فوقانی ران انتشار پیدا کند. گاهی درد تیز و تیر کشنده، با فشار بر ناحیه عمل یا اطراف آن، تشدید می شود.

درمان درد مزمن ناحیه کشاله ران و شکم

درمان این بیماران چالش بسیاری از پزشکان است. قبل از هر اقدامی معاینه و تصویربرداری جهت رد سایر علل الزامیست.

۱- درمان های جراحی

قطع عصب درگیر با جراحی : برای این منظور بیمار در اتاق عمل تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی قرار گرفته و سپس با برش جراحی و بر روی محل عصب این سه عصب را با تکنیک های خاصی قطع می کنند.

۲- درمان های اینترونشنال

با پیشرفت علم و تمایل به سمت اقدامات کمتر تهاجمی امروزه با کمک بی حسی موضعی و بدون جراحی بلوک عصب با کمک سونوگرافی و زیر دید مستقیم سونوگرافی انجام می شود. این اعصاب بوسیله امواج رادیوفرکونسی و یا کرایو (فریز عصب)، نورولیز شیمیایی (فنل یا الکل) از بین می رود و درد بیماران بهبود میابد.

درد بعد از عمل فتق چقدر طول میکشد؟

درد فتق بعد از عمل معمولاً یکی از نگرانی‌های اصلی بیماران است و می‌تواند سبب استرس و اضطراب شود. مدت زمان بهبودی و کاهش درد بسته به‌شیوه عمل، وضعیت جسمانی فرد و نوع فتق می‌تواند متفاوت باشد. به‌طور کلی، درد پس از عمل فتق چند مرحله است که درد حاد (که بلافاصله بعد از عمل تا چند روز ادامه دارد) و درد مزمن (که ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها بعد از جراحی احساس شود) دو مرحله از این نوع درد است. در ادامه شما را با مراحل مختلف درد فتق آشنا می‌کنیم.

درد حاد بعد از عمل:

بلافاصله بعد از جراحی، درد حاد شروع می‌شود که ناشی از خود عمل و برش‌های جراحی است. این درد معمولاً در ۲۴ تا ۷۲ ساعت ابتدایی به اوج خود می‌رسد و طی این دوره، بیمار ممکن است نیاز به مصرف داروهای مسکن تجویز‌شده توسط پزشک داشته باشد. جراحی‌هایی که از روش باز انجام می‌شوند معمولاً درد بیشتری نسبت به روش‌های لاپاروسکوپی دارند؛ چراکه در جراحی باز، برش‌های بزرگ‌تری ایجاد می‌شود و بافت‌های بیشتری آسیب می‌بینند. در روش لاپاروسکوپی، درد کمتر است؛ زیرا برش‌ها کوچک‌تر بوده و آسیب به بافت‌های اطراف کمتر است.

درد در هفته اول:

در طول هفته اول بعد از عمل، درد به‌تدریج کاهش می‌یابد. اکثر بیماران در این مدت هنوز احساس ناراحتی در محل جراحی و کشیدگی در اطراف آن دارند. این درد طبیعی است و معمولاً با استراحت و مصرف داروهای تجویز‌شده به‌خوبی کنترل می‌شود. بیماران باید از انجام فعالیت‌های سنگین و بلندکردن اجسام سنگین پرهیز کنند، زیرا این فعالیت‌ها می‌توانند درد را افزایش داده و روند بهبودی را کندتر کنند. در صورت رعایت دستورات پزشک، تا پایان هفته اول بسیاری از بیماران به مرحله‌ای می‌رسند که درد آن‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش یافته و می‌توانند به فعالیت‌های روزمره بازگردند.

درد مزمن بعد از عمل:

در برخی موارد، بیماران ممکن است درد مزمن پس از عمل فتق را تجربه کنند که بیش از سه ماه ادامه داشته باشد. این درد معمولاً ناشی از آسیب به اعصاب یا فشردگی عصب در هنگام ترمیم فتق است. همچنین، گاهی اوقات مش‌های جراحی (که برای تقویت دیواره شکم در زمان ترمیم فتق استفاده می‌شوند) ممکن است به اعصاب فشار وارد کنند و موجب درد مزمن شوند. اگرچه این درد نادر است، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به مداخلات درمانی بیشتری داشته باشد. برای دردهای مزمن معمولاً فیزیوتراپی و در موارد شدیدتر، جراحی مجدد برای رفع فشار از روی عصب‌ها پیشنهاد می‌شود.

مدت زمان درد فتق بعد از عمل، تا حد زیادی به شرایط فردی بیمار بستگی دارد. عواملی همچون سن، وضعیت سلامتی کلی، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و نوع فتق می‌توانند در طول مدت درد پس از جراحی تأثیرگذار باشند. بیماران جوان‌تر و سالم‌تر معمولاً سریع‌تر بهبود می‌یابند و درد فتق آن‌ها زودتر از بین می‌رود. در مقابل، افراد مسن‌تر یا کسانی که دارای بیماری‌هایی نظیر دیابت یا چاقی هستند، ممکن است با روند بهبودی طولانی‌تر و درد فتق بیشتری مواجه شوند.

علت درد بعد از عمل فتق

درد بعد از عمل فتق به علت‌های مختلفی ایجاد می‌شود که مرتبط با خود جراحی و واکنش‌های بدن به آن است. شناختن این علل به بیماران کمک می‌کند تا بهتر با درد پس از عمل کنار بیایند و بهتر متوجه شوند که در کدام مرحله از بهبودی هستند. در ادامه به مهم‌ترین علت‌های درد بعد از عمل فتق پرداخته و آن را بررسی می‌کنیم.

1.التهاب و ترمیم بافت‌ها:

یکی از اصلی‌ترین دلایل درد بعد از جراحی فتق، التهاب و ترمیم طبیعی بافت‌های آسیب‌دیده است. در طول عمل جراحی، برای دسترسی به فتق و ترمیم آن، جراح برش‌هایی روی پوست و عضلات ایجاد می‌‌کند. این آسیب‌ها باعث تحریک عصب‌ها و التهاب در ناحیه جراحی می‌شوند که خود سبب درد فتق می‌گردد. این نوع درد اغلب در هفته اول بعد از جراحی شدیدتر است و به‌مرور زمان با بهبودی بافت‌ها کم می‌‌شود. معمولا درد فتق در این مرحله شدید و تند و تیز است و برای کنترل آن لازم است بیمار از مسکن‌های تجویزشده توسط پزشک استفاده کند.

۲. فشار به عصب‌ها:

یکی از عوامل دیگر درد فتق بعد از جراحی، فشار به عصب‌های ناحیه جراحی است. وقتی که جراحی برای ترمیم فتق انجام می‌شود، ممکن است عصب‌های ناحیه تحت فشار قرار بگیرند یا آسیب جزئی ببینند. در برخی موارد، مش جراحی که برای تقویت دیواره شکم استفاده می‌شود، ممکن است به عصب‌ها فشار بیاورد. این فشار می‌تواند منجر به درد فتق حاد و در مواردی، درد فتق مزمن شود. درد ناشی از عصب‌ها ممکن است به‌شکل درد تیز و شدید یا بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در ناحیه جراحی احساس شود. اگر این درد ادامه یابد و مزمن شود، باید آن را پیگیری کرد.

۳. تشکیل بافت اسکار:

بافت اسکار (جای زخم) که در محل برش جراحی تشکیل می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از علل درد فتق پس از عمل باشد. این بافت‌ها به‌صورت طبیعی در مراحل ترمیم زخم ایجاد می‌شوند اما در برخی موارد، تشکیل غیرطبیعی یا بیش‌ از حد این بافت‌ها می‌تواند به عصب‌های اطراف فشار وارد کرده و منجر به درد مزمن شود. علاوه‌بر این، درصورتی‌که بافت اسکار به اندام‌های داخلی یا عصب‌ها بچسبد، درد فتق طولانی‌مدتی ایجاد می‌شود.

۴. واکنش بدن به مش جراحی:

در بیشتر جراحی‌های فتق، از مش‌های جراحی برای تقویت دیواره شکم استفاده می‌شود تا از عود مجدد فتق جلوگیری شود. این مش‌ها در حقیقت توری‌هایی هستند که در دیواره شکم قرار داده می‌شوند تا آن را قوی کنند و مانع از بیرون‌زدن دوباره فتق شوند. در برخی بیماران، بدن ممکن است به مش جراحی واکنش نشان دهد و این واکنش می‌تواند باعث التهاب و درد در محل جراحی شود. اگرچه مش‌های جراحی معمولاً هیچ واکنشی در بدن ایجاد نمی‌کنند، اما در موارد نادر ممکن است بدن به آن‌ها به‌عنوان یک جسم خارجی واکنش نشان دهد. این واکنش می‌تواند منجر به درد فتق و ناراحتی ‌شود.

۵. فعالیت‌های زودهنگام و نامناسب:

یکی دیگر از علت‌های درد فتق بعد از عمل، فعالیت‌های بدنی زودهنگام و نامناسب است. انجام فعالیت‌های سنگین مثل بلند‌کردن اجسام یا حتی حرکات شدید ناگهانی می‌تواند باعث فشار به محل جراحی و افزایش درد شود. این فعالیت‌ها ممکن است باعث کشیدگی عضلات و افزایش التهاب شوند و روند بهبودی را کندتر کنند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بیماران تا چند هفته پس از عمل از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنند.

۶. عفونت:

در برخی موارد، عفونت در محل جراحی می‌تواند باعث درد فتق پس از عمل شود. اگرچه ایجاد عفونت معمولا نادر است، اما در صورت ایجاد، می‌تواند باعث التهاب شدید، تورم و درد بیشتری در ناحیه جراحی ‌شود. علائم عفونت معمولاً شامل قرمزی، گرما و درد شدید همراه با تب است. در صورت تشخیص زودهنگام، عفونت‌ با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. اما در صورت عدم درمان به‌موقع، ممکن است مشکلات جدی‌تری ایجاد شود.

علت درد جای عمل فتق بعد از چند سال

درد جای عمل فتق که پس از چند سال از جراحی ایجاد می‌شود یا ادامه پیدا می‌کند، ممکن است دلایل متعددی داشته باشد. همان‌طور که گفتیم، بیشتر بیماران پس از چند هفته یا چند ماه از جراحی بهبود پیدا می‌کنند و دیگر درد فتق ندارند. اما برخی افراد ممکن است سال‌ها بعد از جراحی همچنان درد فتق داشته باشند. این نوع درد که به عنوان «درد مزمن پس از جراحی» شناخته می‌شود، معمولاً به علل زیر مرتبط است:

تشکیل بافت اسکار و چسبندگی:

یکی از شایع‌ترین علل درد فتق طولانی‌مدت پس از جراحی، تشکیل بافت اسکار یا چسبندگی‌های داخلی است. بافت اسکار بخشی از فرآیند طبیعی ترمیم بدن است، اما گاهی اوقات این بافت‌ها بیش از حد رشد می‌کنند و به عصب‌ها یا بافت‌های اطراف فشار وارد می‌کنند. همچنین، چسبندگی‌های داخلی می‌توانند بین اندام‌ها یا بافت‌های مختلف ایجاد شوند و موجب درد فتق مزمن در ناحیه جراحی شوند. این چسبندگی‌ها ممکن است حتی سال‌ها بعد از عمل، علائم درد را ایجاد کنند.

آسیب یا تحریک عصب‌ها:

در حین جراحی فتق، ممکن است عصب‌های ناحیه جراحی آسیب ببینند. این آسیب معمولا به علت قطع‌شدن عصب‌ها هنگام برش شکم و یا فشرده‌شدن آن‌ها هنگام بخیه باشد. بسیاری از این آسیب‌های عصبی در طول زمان خوب می‌شوند، اما در برخی موارد، آسیب عصب‌ها می‌تواند سبب درد فتق مزمن شود. درد ناشی از عصب‌ها ممکن است به‌شکل سوزن‌سوزن‌شدن، سوزش یا درد تیز و عمیق ظاهر شود. حتی ممکن است عصب‌ها پس از چند سال به دلیل التهاب یا فشارهای مداوم دوباره تحریک شوند و درد جدیدی ایجاد کنند.

واکنش به مش جراحی:

در جراحی‌های فتق، اغلب از مش‌های جراحی برای تقویت دیواره شکم استفاده می‌شود. مش جراحی یک ماده توری‌مانند است که از جنس پلاستیک یا فلز ساخته می‌شود و در جراحی‌های ترمیمی مانند فتق استفاده می‌گردد. این مش برای تقویت دیواره ضعیف‌شده عضلات و جلوگیری از عود مجدد فتق به‌کار می‌رود. این مش‌ها معمولا هیچ واکنشی در بدن ایجاد نمی‌کنند، اما ممکن است بعضی بیماران پس از چند سال واکنش‌های تأخیری به مش نشان دهند. این واکنش‌ها می‌تواند شامل التهاب، عفونت مزمن یا جابه‌جایی مش باشد. اگر مش جراحی به‌خوبی در جای خود تثبیت نشده باشد یا بدن به آن واکنش نشان دهد، می‌تواند به عصب‌ها یا بافت‌های اطراف فشار وارد کرده و باعث درد فتق مزمن در ناحیه جراحی شود.

بازگشت فتق (عود مجدد):

یکی از دیگر از دلایل درد فتق پس از چند سال بعد جراحی، عود مجدد فتق است. اگر جراحی به‌درستی انجام نشده باشد یا بیمار به هر دلیلی دوباره در معرض عوامل ایجاد فتق قرار گیرد، ممکن است فتق بازگردد. بازگشت فتق می‌تواند درد مشابه درد اولیه را ایجاد کند و نیاز به جراحی مجدد داشته باشد. عود درد فتق به‌ویژه در بیمارانی که فعالیت‌های سنگین بدنی انجام می‌دهند یا دارای ضعف در بافت‌های شکمی هستند، بیشتر مشاهده می‌شود.

التهاب یا عفونت طولانی‌مدت:

در برخی موارد، ممکن است عفونت یا التهاب خفیفِ پس از جراحی، به‌مدت طولانی ادامه پیدا کند و حتی چند سال بعد از عمل، درد فتق را ایجاد نماید. این نوع التهاب یا عفونت معمولا به‌شکل مزمن و نه حاد وجود دارد و به‌همین دلیل علائم واضحی مثل تب یا تورم ندارد؛ اما درد مداوم یا متناوب در ناحیه جراحی احساس می‌شود. در این شرایط، نیاز به بررسی‌های بیشتر و استفاده از تصویربرداری یا آزمایشات تخصصی برای تشخیص دقیق علت درد است.

تغییرات در ساختار عضلات و بافت‌ها: پس از جراحی فتق، تغییرات در ساختار و عملکرد عضلات و بافت‌های ناحیه جراحی ممکن است به‌مرور زمان رخ دهد. ضعیف‌شدن عضلات یا تغییر در نحوه توزیع فشار در ناحیه شکم می‌تواند باعث کشیدگی یا تنش در عضلات و بافت‌ها شود و درد فتق را ایجاد کند.